احضار دعوتی رسمی از طرف مقام قضایی برای شخصی خاص در زمان معین و برای حضور او در مرجع قضایی به نام دادسرا برای ارائه توضیحات است.

منتظر بود برگه به در منزلش برسد، همچنان سنتی می زیست و به گوشی همراه و ایمیل و این دست فناوری های نوین اعتمادی نداشت؛ از دیگر سو از این می ترسید که با آمدن مامور به در منزل برای آوردن برگه احضاریه همسایه ها متوجه شوند. مانده بود چه کند تا اینکه مامور را با لباس شخصی و با یک کارت شناسایی معتبر مقابل منزل خود دید؛ کمی آرام گرفت. مطمئن نبود که بابت این احضاریه در تاریخ مقرر به دادسرا برود یا نه؛ پیش خود فکر می کرد که اگر به دادسرا نرود شاید شاکی موضوع را فراموش کند...
به گزارش روز شنبه خبرنگار حقوقی قضایی ایرنا، ممکن است افراد حتی برای یک بار هم شده برگه های احضاریه را در خانه خود دیده باشند، البته این احتمال هم وجود دارد وارد برخی خانه ها هیچ برگه احضاریه ای ارسال نشده باشد؛ در هر صورت دانستن نکات حقوقی درباره احضاریه و چگونگی روند این موضوع خالی از لطف نیست.
«احضار» واژه ای است که فراخواندن و در اصطلاح، دعوتی رسمی در قالب احضاریه، از طرف مقام قضایی برای یک شخص خاص در زمان معین و به منظور حضور وی در مرجع قضایی، معنا کرده اند و اگر متهمی بدون عذر موجهی از حضور در دادسرا و در جلسات تحقیقات مقدماتی استنکاف کند، ممکن است حکم جلب او گرفته شود.
ماده ۱۶۸ تا ۲۰۳ قانون آیین دادرسی کیفری به احضار متهم، جلب و تحقیق مربوط است که در حقیقت فصل ششم این قانون به این موضوعات اختصاص دارد و در این گزارش به مواد ۱۶۸ تا ۱۷۹ این قانون که مرتبط با احضار است پرداخته می شود.

** اتهام‌ زنی بی دلیل، موجب محکومیت انتظامی می شود
طبق قانون، قاضی نباید کسی را احضار یا جلب کند، مگر آن که دلایل کافی داشته باشد. اگرچه ممکن است کسی که در مظان اتهام قرار گرفته است، پس از پایان دادرسی، تبرئه شود، اما همین زدن برچسب اتهام به دیگری باید دلیل داشته باشد. قاضی در صورت سهل‌انگاری در این مورد، خود مشمول محکومیت انتظامی می‌شود.
این موضوع در ماده ۱۶۸ قانون آیین دادرسی کیفری بدین صورت آمده است: بازپرس نباید بدون دلیل کافی برای توجه اتهام، کسی را به عنوان متهم احضار و یا جلب کند که در تبصره این ماده هم آمده است تخلف از مقررات این ماده موجب محکومیت انتظامی تا درجه چهار است.

**احضاریه هایی که عنوان اتهامی ذکر نمی شود
اینکه متهم آیا با حرف به دادسرا می رود یا نه موضوع دیگری است؛ طبق ماده ۱۶۹ قانون آیین دادرسی کیفری، احضار متهم به وسیله احضاریه ای که در دو نسخه یکی برای ابلاغ متهم و دیگری مسترد شدن آن پس از امضا به مامور، اجرا می شود.
طبق ماده ۱۷۰ این قانون در احضاریه، نام و نام خانوادگی احضار شونده، تاریخ، ساعت، محل حضور، علت احضار و نتیجه حضور نیافتن قید می شود و به امضاء مقام قضایی می رسد. اما اگر متهم بی‌سواد باشد، مأمور ابلاغ، مفاد احضاریه را به وی تفهیم می‌کند.
البته در تبصره این ماده هم آمده است در جرائمی که به تشخیص مرجع قضائی، حیثیت اجتماعی متهم، عفت یا امنیت عمومی اقتضاء کند، علت احضار ذکر نمی شود، اما متهم می تواند برای اطلاع از علت احضار به دفتر مرجع قضائی مراجعه کند. 

**چگونه متهم را احضار کنیم
در احضار کردن اصل این است فاصله زمانی میان ابلاغ اوراق احضاریه و زمان حضور نزد بازپرس نباید کمتر از پنج روز باشد و این موضوع در ماده ۱۷۱ قانون آیین دادرسی کیفری لحاظ شده است البته این نکته هم در ماده ۱۷۲ این قانون قابل توجه است که احضاریه توسط مامور با لباس کادر انجام نمی شود و شاید مهمترین دلیل این امر، رعایت حال متهم باشد چون ممکن است متهم نخواهد در و همسایه و یا همکاران متوجه احضار شدن او به دادسرا شوند.
حال اگر متهم احضار شود اما آدرس محل زندگی اش تغییر کند، قانون راه حل آگهی در روزنامه را پیشنهاد می کند اما در عین حال در تبصره ماده ۱۷۵ قانون آیین دادرسی کیفری مشاهده می شود که در جرائمی که به تشخیص بازپرس، حیثیت اجتماعی متهم، عفت یا امنیت عمومی اقتضاء کند، عنوان اتهام در آگهی موضوع این ماده ذکر نمی شود. این نکته هم قابل ذکر است که با توجه به دادرسی الکترونیکی، احضاریه ممکن است به فرد متهم پیامک یا در قالب ایمیل ارسال شود.

** درصورت غیبت متهم
در مواردی شاید متهم فکر کند، در صورت در دسترس نبودن، پرونده متوقف می‌شود، اما غافل از اینکه قانون دور زدنی نیست و راه های دیگری در آن پیش بینی شده است؛ یعنی، اگر احضاریه به دلیل معلوم نبودن محل اقامت متهم به دستش نرسد یا ابلاغ نشود و بعد از درج آگهی در روزنامه کثیرالانتشار هم در دادسرا حاضر نشود، مشکلی به مشکلاتش افزوده خواهد شد.
ماده ۱۷۸ قانون آیین دادرسی کیفری در این باره آورده است: متهم مکلف است در موعد مقرر حاضر شود و اگر نتواند باید عذر موجه خود را اعلام کند. جهات زیر عذر موجه محسوب می شود:
الف- نرسیدن یا دیر رسیدن احضاریه به گونه‏ ای که مانع از حضور شود.
ب- بیماری متهم و بیماری سخت والدین، همسر یا اولاد وی که مانع از حضور شود.
پ- همسر یا یکی از اقربا تا درجه سوم از طبقه دوم فوت شود.
ت- ابتلاء به حوادث مهم از قبیل بیماریهای واگیردار و بروز حوادث قهری مانند سیل و زلزله که موجب عدم امکان تردد گردد.
ث- متهم در توقیف یا حبس باشد.
ج- سایر مواردی که عرفاً به تشخیص بازپرس عذرموجه محسوب می شود.
تبصره – در سایر موارد، متهم می‏ تواند برای یک بار پیش از موعد تعیین شده، بازپرس را از علت حضور نیافتن خود مطلع سازد و موافقت وی را اخذ نماید که در این مورد، بازپرس می تواند در صورت ایجاد نشدن تأخیر در تحقیقات، تا سه روز مهلت را تمدید کند.
همه موارد اشاره شده موارد عذر موجه حاضر نشدن متهم در دادسرا است اما اگر متهم بدون عذر حاضر نشود، بازپرس می تواند حکم جلب او را بگیرد و در ماده ۱۷۹آورده شده: متهمی که بدون عذر موجه حضور نیابد یا عذر موجه خود را اعلام نکند، به دستور بازپرس جلب می شود.
تبصره - در صورتی که احضاریه، ابلاغ قانونی شده باشد و بازپرس احتمال دهد که متهم از احضاریه مطلع نشده است، وی را فقط برای یک بار دیگر احضار می نماید.
گاهی ممکن است برای برخی بدون اینکه احضاریه ای صادر شود، حکم جلب می آید که موارد چگونگی گرفتن حکم جلب در قالب گزارشی دیگر اطلاع رسانی می شود.